Gospodarstwa domowe z wysokim udziałem wydatków na zdrowie – charakterystyka i wzorzec konsumpcji

Marlena Piekut

doi:https://doi.org/10.59139/ws.2023.08.2

Marlena Piekut Politechnika Warszawska, Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecznych / Warsaw University of Technology, College of Economics and Social Sciences ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6449-5143 Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, vol. 68, 2023, 8, s. 15-33 Opublikowano online: 31 sierpnia 2023 DOI https://doi.org/10.59139/ws.2023.08.2 Sposób cytowania: Piekut, M. (2023). Gospodarstwa domowe z wysokim udziałem wydatków na zdrowie – charakterystyka i wzorzec konsumpcji. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 68(8), 15–33. https://doi.org/10.59139/ws.2023.08.2.

909 Wyświetlenia 134 Pobrania

ARTYKUŁ

(Polski) PDF

STRESZCZENIE

Badanie omawiane w artykule dotyczy dochodów i wydatków gospodarstw domowych, w szczególności wydatków na konsumpcję. Celem badania jest identyfikacja gospodarstw domowych z wysokim udziałem wydatków na zdrowie, a także poznanie ich profilu ekonomicznego i społeczno-demograficznego oraz wzorca konsumpcji. Okres badawczy objął wybrane lata z okresu 2000–2019 (2020 w przypadku wydatków konsumpcyjnych). Obliczenia wykonano na danych indywidualnych pochodzących z badania budżetów gospodarstw domowych przeprowadzanego przez GUS. W analizach zastosowano różne miary statystyczne, w tym pozycyjne i klasyczne miary położenia, oraz autorski miernik pozwalający zidentyfikować gospodarstwa domowe z wysokim udziałem wydatków na zdrowie. Przyjęto, że są to gospodarstwa, w których udział wydatków na zdrowie stanowi co najmniej 10% dochodu rozporządzalnego i nie mniej niż 25% wydatków na konsumpcję z wyłączeniem żywności, a dochód rozporządzalny nie przekracza mediany dochodu dla ogółu badanych gospodarstw.
Z badania wynika, że w latach 2000–2019 ok. 3% gospodarstw domowych w Polsce charakteryzowało się wysokim udziałem wydatków na zdrowie. Obserwowano w nich wzorzec konsumpcji ubogiej, co oznacza, że wysokość wydatków na konsumpcję pozwalała tym gospodarstwom na zaspokojenie potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na poziomie minimum socjalnego. Gospodarstwa domowe z wysokim udziałem wydatków na zdrowie były tworzone przede wszystkim przez osoby starsze (po 70. roku życia), z niskim wykształceniem, mieszkające na wsi. Składały się przeważnie z jednej osoby lub dwóch osób, w mniej więcej połowie przypadków pozostających w związku małżeńskim.

SŁOWA KLUCZOWE

zdrowie, gospodarstwo domowe, konsumpcja, wydatki na zdrowie

JEL

E2, G5, I1

BIBLIOGRAFIA

Azzani, M., Roslani, A. C., Su, T. T. (2019). Determinants of Household Catastrophic Health Expenditure: A Systematic Review. Malaysian Journal of Medical Sciences, 26(1), 15–43. https://doi.org/10.21315/mjms2019.26.1.3.

Berki, S. E. (1986). A Look At Catastrophic Medical Expenses And The Poor. Health Affairs, 5(4), 138–145. https://doi.org/10.1377/hlthaff.5.4.138.

Boguszewski, R. (2016). Zdrowie i prozdrowotne zachowania Polaków. Centrum Badania Opinii Społecznej. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_138_16.PDF.

Cruz Rivero, C., Luna Ruiz, G. A., Morales Barrera, R., Coello Levet, C. G. (2006). Catastrophic expenditure in health and income elasticities by item of expenditure in health services in Mexico. Well-being and Social Policy, 2(1), 47–69. http://biblioteca.ciess.org/adiss/r380/catastrophic_expenditure_in_health_and_income_elasticities_by_item_of_expenditure_in_health_services_in_mexico.

Cylus, J., Thomson, S., Evetovits, T. (2018). Catastrophic health spending in Europe: equity and policy implications of different calculation methods. Bulletin of the World Health Organization, 96(9), 599–609. https://doi.org/10.2471/BLT.18.209031.

Dmytraczenko, T., Almeida, G. (red.). (2015). Toward Universal Health Coverage and Equity in Latin America and the Caribbean: Evidence from Selected Countries. International Bank for Reconstruction and Development, The World Bank. https://doi.org/10.1596/978-1-4648-0454-0.

Eze, P., Lawani, L. O., Agu, U. J., Acharya, Y. (2022). Catastrophic health expenditure in sub- Saharan Africa: systematic review and meta-analysis. Bulletin of the World Health Organization, 100(5), 337–351. https://doi.org/10.2471/BLT.21.287673.

Galárraga, O., Sosa-Rubí, S. G., Salinas-Rodríguez, A., Sesma-Vázquez, S. (2010). Health insurance for the poor: impact on catastrophic and out-of-pocket health expenditures in Mexico. The European Journal of Health Economics, 11(5), 437–447. https://doi.org/10.1007/s10198-009-0180-3.

Główny Urząd Statystyczny. (2011). Metodologia badania budżetów gospodarstw domowych. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/metodologia-badania-budzetow-gospodarstw-domowych,10,1.html.

Główny Urząd Statystyczny. (2018). Zeszyt metodologiczny. Badanie budżetów gospodarstw domowych. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/zeszyt-metodologiczny-badanie-budzetow-gospodarstw-domowych,10,2.html.

Główny Urząd Statystyczny. (2021). Budżety gospodarstw domowych w 2020 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/budzety-gospodarstw-domowych-w-2020-roku,9,15.html.

Główny Urząd Statystyczny. (2022a). Budżety gospodarstw domowych w 2021 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/budzety-gospodarstw-domowych-w-2021-roku,9,17.html.

Główny Urząd Statystyczny. (2022b). Wydatki na ochronę zdrowia w latach 2019–2021. https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5513/27/2/1/wydatki_na_ochrone_zdrowia_w_latach_2019-2021.pdf.

Golinowska, S. (2018). Modele polityki społecznej w Polsce i Europie na początku XXI wieku. Fundacja im. Stefana Batorego. https://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Forum%20Idei/Modele%20polityki%20spolecznej.pdf.

Hernández-Torres, J., Avila-Burgos, L., Valencia-Mendoza, A., Poblano-Verástegui, O. (2008). Seguro Popular’s initial evaluation of household catastrophic health spending in Mexico. Revista de Salud Pública, 10(1), 18–32. https://revistas.unal.edu.co/index.php/revsaludpublica/article/view/96575/79963.

Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. (2022a). Wysokość minimum egzystencji. https://www.ipiss.com.pl/pion-badawczy-polityki-spolecznej/wysokosc-minimum-egzystencji/.

Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. (2022b). Wysokość minimum socjalnego. https://www.ipiss.com.pl/pion-badawczy-polityki-spolecznej/wysokosc-minimum-socjalnego/.

Kim, Y., Yang, B. (2011). Relationship between catastrophic health expenditures and household incomes and expenditure patterns in South Korea. Health Policy, 100(2–3), 239–246. https://doi.org/10.1016/j.healthpol.2010.08.008.

Knaul, F. M., Frenk, J. (2005). Health insurance in Mexico: achieving universal coverage through structural reform. Health Affairs, 24(6), 1467–1476

Knaul, F., Torres, A. (2003). Determinantes Del Gasto De Bolsillo En Salud e Implicaciones Para el Aseguramiento Universal en México: 1992–2000. W: F. M. Knaul, G. Nigenda (red.), Caleidoscopio de la Salud. De la Investigación a las políticas y de las políticas a la acción (s. 209–228). Fundación Mexicana para la Salud.

Kolasa, K., Leśniowska, J., Borek, E. (2018). Współpłacenie pacjentów za świadczenia medyczne. Fundacja MY Pacjenci. Razem dla zdrowia. https://mypacjenci.org/wp-content/uploads/2018/08/Wspolplacenie_pacjentow_za_swiadczenia_medyczne_ostateczna.pdf.

Kurowski, P. (2002). Koszyki minimum socjalnego i minimum egzystencji – dotychczasowe podejście. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. https://www.ipiss.com.pl/wp-content/uploads/2022/11/rola_funk_min_soc_egz.pdf.

Limwattananon, S., Tangcharoensathien, V., Prakongsai, P. (2007). Catastrophic and poverty impacts of health payments: results from national household surveys in Thailand. Bulletin of the World Health Organization, 85(8), 600–606. https://doi.org/10.2471/BLT.06.033720.

Merlis, M. (2002). Family out-of-pocket spending for health services: a continuing source of financial insecurity. Commonwealth Fund. https://www.commonwealthfund.org/sites/default/files/documents/___media_files_publications_fund_report_2002_jun_family_out_of_pocket_spending_for_health_services__a_continuing_source_of_financial_insecurity_merlis_oopspending_509_pdf.pdf.

Onoka, C. A., Onwujekwe, O. E., Hanson, K., Uzochukwu, B. S. (2011). Examining catastrophic health expenditures at variable thresholds using household consumption expenditure diaries. Tropical Medicine and International Health, 16(10), 1334–1341. https://doi.org/10.1111/j.1365-3156.2011.02836.x.

Organisation for Economic Co-operation and Development, European Observatory on Health Systems and Policies. (2021). Poland: Country Health Profile 2021. OECD Publishing, European Observatory on Health Systems and Policies. https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/e836525a-en.pdf?expires=1691132300&id=id&accname=guest&checksum=9AE88514A3C994A05A0888EF6A66EB9A.

Organisation for Economic Co-operation and Development, Eurostat, World Health Organization. (2017). A System of Health Accounts 2011 (Revised edition). OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264270985-en.

Piekut, M. (2015). Wydatki na zdrowie w bogatych i biednych gospodarstwach domowych. Problemy Zarządzania, 13(2), t. 2, 181–195. https://doi.org/10.7172/1644-9584.53.11.

Polakowski, M., Golinowska, S., Balicki, M. (2019). Ochrona zdrowia w Polsce. Friedrich Ebert Stiftung, ICRA. https://library.fes.de/pdf-files/bueros/warschau/15746.pdf.

Pradhan, M., Prescott, N. (2002). Social risk management options for medical care in Indonesia. Health Economics, 11(5), 431–446. https://doi.org/10.1002/hec.689.

Ranson, M. K. (2002). Reduction of catastrophic health care expenditures by a community-based health insurance scheme in Gujarat, India: current experiences and challenges. Bulletin of the World Health Organization, 80(8), 613–621. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2567585/pdf/12219151.pdf.

Russell, S. (2004). The economic burden of illness for households in developing countries: a review of studies focusing on malaria, tuberculosis, and human immunodeficiency virus/acquired immunodeficiency syndrome. The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene, 71(S2), 147–155. https://doi.org/10.4269/ajtmh.2004.71.147.

Shahrawat, R., Rao, K. D. (2012). Insured yet vulnerable: out-of-pocket payments and India’s poor. Health Policy and Planning, 27(3), 213–221. https://doi.org/10.1093/heapol/czr029.

Shrime, M. G., Dare, A. J., Alkire, B. C., O’Neill, K., Meara, J. G. (2015). Catastrophic expenditure to pay for surgery worldwide: a modelling study. The Lancet Global Health, 3(S2), 38–44. https://doi.org/10.1016/S2214-109X(15)70085-9.

Świstak, E., Laskowski, W. (2016). Zmiany wzorca konsumpcji żywności na wsi i ich uwarunkowania. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (114), 5–17. https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2016.114.

Tambor, M., Pavlova, M. (2020). Can people afford to pay for health care? New evidence on financial protection in Poland. World Health Organization. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/330606/9789289054218-eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y.

Thomson, S., Evetovits, T., Cylus, J., Jakab, M. (2016). Monitoring financial protection to assess progress towards universal health coverage in Europe. Public Health Panorama, 2(3), 357–366. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/325385/php-2-3-357-366-eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y.

Thuan, N. B. T., Lofgren, C., Chuc, N. T. K., Janlert, U., Lindholm, L. (2006). Household out-ofpocket payments for illness: Evidence from Vietnam. BMC Public Health, 6, 1–9. https://doi.org/10.1186/1471-2458-6-283.

United Nations. (2023). Sustainable Development Goals. Goals 3: Health. https://www.un.org/sustainabledevelopment/health/.

Wagstaff, A., van Doorslaer, E. (2003). Catastrophe and impoverishment in paying for health care: with applications to Vietnam 1993–1998. Health Economics, 12(11), 921–933. https://doi.org/10.1002/hec.776.

World Health Organization. (2000). The World Health Report 2000: Health Systems: Improving Performance. https://apps.who.int/iris/handle/10665/42281.

World Health Organization. (2010). The World Health Report: Health systems financing: The path to universal coverage. https://apps.who.int/iris/handle/10665/44371.

World Health Organization. (2015). Tracking universal health coverage: first global monitoring report. World Health Organization. https://www.who.int/publications/i/item/9789241564977.

World Health Organization. (2023). Current health expenditure (% of GDP). Pobrane 25 stycznia 2023 r. z https://data.worldbank.org/indicator/SH.XPD.CHEX.GD.ZS?most_recent_value_desc=false.

Wyszewianski, L. (1986). Financially Catastrophic and High-Cost Cases: Definitions, Distinctions, and Their Implications for Policy Formulation. Inquiry, 23(4), 382–394.

Xu, K., Evans, D. B., Carrin, G., Aguilar-Rivera, A. M., Musgrove, P., Evans, T. (2007). Protecting households from catastrophic health spending. Health Affairs, 26(4), 972–983. https://doi.org/10.1377/hlthaff.26.4.972.

Xu, K., Evans, D. B., Kawabata, K., Zeramdini, R., Klavus, J., Murray, C. J. (2003). Household catastrophic health expenditure: a multicountry analysis. The Lancet, 362(9378), 111–117. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(03)13861-5.

Wróć do: